Instalimi i Red Hat

Ok Burim, fillojmë.

Fillimisht duhet të njihesh paksa me strukturën e Linux. Duhet të mbyllësh sytë për një çast dhe të harrosh windows, me gjithë ato kartela të palidhura me njëra tjetrën, me regjistrin e tij të konfigurimit, etj. Linux është ndryshe, gjithçka ka një llogjikë dhe një rregull të përsosur.
E di që mund të zgjatem pak, por fillimisht duhet të qartësojmë disa koncepte themelorë: dispozitivët e arkivimit (ose memorizimit), file dhe filesystem.

- Dispozitivët e memorizimit ndahen kryesisht në dy kategori kryesore: me hyrje sekuenciale dhe me hyrje direkte. Në llojin e parë të dhënat mund të regjistrohen dhe rilexohen vetëm në menyrë sekuenciale, pa patur mundësi të futesh direkt tek pika e dëshiruar. Si shembull mund të përmendim nastrot manjetike (iomega, etj) që akoma përdorim për të kryer kopjet e backup. Në llojin e dytë të dhënat regjistrohen dhe rilexohen duke u futur direkt tek pika e dëshiruar, si shëmbull mund të përdorim disqet.

Dispozitivët me hyrje direkte, që të mund të afrojnë këtë karakteristikë, kanë nevojë për një sistem që të organizojë hapësirën në dispozicion në brendësi të tyre. Ky organizim quhet

filesystem

-

File

nuk është gjë tjetër veç njësisë së informacionit të përbërë praktikisht nga një sekuencë kodesh. Dispozitivët e memorizimit me hyrje direkte, të paisur me filesystem, mundësojnë manazhimin e files të ndryshëm, ndërsa dispozitivët me hyrje sekuenciale mundësojnë manazhimin e një file të vetëm, në të gjithë hapësirën e tyre.
Një file mund t´a imagjinojmë si një tekst i thjeshtë i shtypur me makinë shkrimi: çdo rresht ka një fillim dhe një mbarim (të përcaktuar nga një simbol special, të padukshëm, që bën që shkrimi të vazhdojë një rresht më poshtë. Ky simbol njihet me emrin

newline

dhe ndryshon në varësi të sistemit operativ).

-

Filesystem

-i është sistemi që organizon files në brendësi të dispozitivëve të memorizimit me hyrje direkte. Kjo do të thotë që gjithçka që përmbahet në brendësi të një filesystem është në forme file.

Mund t´a imagjinojmë filesystem si një listë me emrat e files të shoqëruara me pozicionin ku nndodhen këta file. Zakonisht përdoren listat e strukturuara, ku çdo emër në listë të çon në një nënlistë më të hollësishme që mund të përmbajë atë që jemi duke kërkuar apo të të çojë në një nënlistë tjetër akoma më të hollësishme. Këto lista quhen

directory

(apo kartela ) dhe nuk janë gjë tjetër pra veç file me një funksion special.
Prandaj struktura e një filesystem ka gjithmonë formën e një ylli apo të një peme, në të cilën gjejmë gjithmonë një origjinë, duke filluar nga e cila kemi degëzimet e ndryshme. Sipas nevojës degëzimet mund të zgjerohen apo shtohen gati pa kufi.

Duke parë formën e mësipërme të organizimit përdoren rregulla të çaktuara për të treguar pozicionin e një file në brendësi të filesystem. Në praktikë jepet pozicioni që duhet ndjekur për të arritur atë file:

- / => përfaqëson directory qendrore, të quajtur edhe rrënjë, ose root;
- një emër mund të përfaqësojë një directory ose një file;
- një file apo një directory që zbresin nga një directory paraardhëse, tregohet gjithmonë duke e paraprirë me simbolin / .

Për shembull `/një/dy/tre´ prezanton file (apo directory) `tre´ që zbret nga `dy´, që zbret nga `një´ që nga ana e vet zbret nga origjina (apo rrënja).

Nuk e di sa isha i qartë në shpjegim, por të paktën duhet të njohësh këto koncepte të thjeshtë para se të fillosh instalimin e Linux.

[vazhdon...]

[...vazhdim]

Tani le të vazhdojmë me instalimin. Kemi përpara një Hard Disk dhe duhet të fillojmë të krijojmë sistemin që ai të funksionojë si dispozitiv memorizimi me hyrje direkte, pra me pak fjalë duhet të krijojmë një filesystem. Duke kapërcyer rastin e NTFS (që ti ke krijuar për windows), kemi në dispozicion 3 particione të Hard Disk: 1 NTFS (XP), 1 Fat32 (arkivi) dhe një particion bosh. Tek particioni bosh kemi vendosur të instalojmë Linux.

Pra, nis kompjuterin nga CD e RedHat dhe në momentin kur të kesh para syve të shkruajturën

boot: shkruaj
expert dhe jepi [Enter]

RedHat ka një procedurë instalimi tepër të thjeshtë, që të udhëheq hap pas hapi gjatë instalimit. Pjesa më e madhe e kalimeve është e thjeshtë dhe e kuptueshme. Pra, zgjidh se nga do të kryesh instalimin (CD), zgjidh gjuhën për procesin e instalimit (nuk ka të bëjë me gjuhën me tëcilën do të përdorësh sistemin), zgjidh tastierën, konfiguro mouse, dhe zgjidh Instalim i Ri dhe ´I personalizuar´ si lloj instalimi. Tani vjen faza e particionmit të HD: zgjidh particionimin manual ( jo automatik), Disk Druide.

- Fshi të gjithë particionet ekzistues me përjashtim të particionit NTFS dhe FAT32. Tani çfarë do të krijosh është filesystem i shpjeguar më sipër. Për funksionimin normal të linux mjafton një particion me filesystem swap (dyfishi i RAM që ke në kompjuter) dhe një particion me filesystem EXT3 ku do të vendosësh rrënjën (/) e filesystem Linux. Nga kjo rrënjë do të degëzohen të gjitha directory e nevojshme për funksionimin e Linux. Këto directory për një sistem bazë janë pak a shumë:

Këto directory do të krijohen automatikisht nga RedHat gjatë instalimit.
Por ne mund të bëjmë diçka më shumë. Sikurse mund të shohësh, midis directories të mësipërme gjejmë njërën me emrin home: është directory në të cilën do të përmbahen të gjitha të dhënat, dokumentet, materialet e përdoruesve (së bashku me konfigurimin e personalizuar, etj). Pra është mirë që kësaj directory ti kushtojmë një particion të veçantë. Kështu, nëse nesër vendosim të reinstalojmë sistemin apo të ndryshojmë shpërndarje Linux, do të gjejmë sikurse i lamë të gjithë dokumentet, materialet, apo konfigurimet tona të personalizuara. (Të njëjtën gjë mund të kryejmë edhe për directory e tjera, p.sh. /var, në të cilën vendosen të dhënat e databazës apo të siteve tonë personalë web).

Pra si përfundim:

- Krijo një particion të ri, primar, EXT3, 3GB me pikë montimi /home (ke një menu nga ku mund të zgjedhësh pikën e mount)
- Krijo një particion të ri SWAP, me madhësi dyfishin e RAM (automatikisht do të caktohet si particion llogjik)
- Krijo një particion të ri EXT3, të madh sa maksimumi i madhësisë së mundëshme, me pikë montimi /
- Kliko tek particioni FAT32, zgjidh ´Ndrysho´ dhe zgjidh një pikë montimi të personalizuar (p.sh. /mnt/arkivi ), pa ndryshuar asgjë tjetër.

Kaq ishte e gjitha, apliko ndryshimet dhe programi do të fillojë formatimin e particioneve me filesystem EXT3 dhe SWAP.

Sistemi do të kërkojë zgjedhjen e pakove qv dëshiron të instalosh: mund të zgjedhësh "Gjithçka" m.q.s është instalimi i parë që kryen, më vonë mund të heqësh të gjitha pakot që nuk të interesojnë.

Do të fillojë procesi i kopjimit të pakove dhe ti mund të shkosh të pish një kafe të gjatë, apo të lexosh ndonjë udhëzues.

Fazat që ndjekin janë të thjeshta dhe të qarta: kushtoi kujdes krijimit të password për root (super përdoruesi) dhe krijo një përdorues të zakonshëm.

Instalo GRUB apo LILO në MBR (hda) dhe krijo edhe një floppy për boot.

Përfundo instalimin, rinis pc (mos harro të heqësh CD e instalimit) dhe në boot do të gjesh një menu të këndshme nga ku mund të zgjedhësh se dëshiron të futesh në windows apo në Linux.

Tani je gati për të përdorur RedHat (futu me emrin e përdoruesit që krijove gjatë instalimit, jo si root)
Harrova: gjatë fazës së instalimit, kur programi të pyesë për gjuhët shtesë, zgjidh edhe shqipen: kështu do të mund të përdorësh të paktën GNOME në shqip.